Ebu'I Fazıl Türbesi

1023

Eski Serahs şehri Tejen ırmağının kıyısında yüksek bir tepe üzerinde kurulmuştur. Eskişehir günümüzde tamamen terk edilmiştir. Şehrin üzerindeki harabeler halen görülebilmektedir. Burada yapılan kazılarda Part ve Sasani dönemlerine a buluntular ele geçirilmiştir.

Türbenin çevresi günümüzde mezarlık olarak kullanılmaktadır. Türbenin giriş bölümü ve çevresinde üzeri zengin işlemeli bazı mezar taşları görülmektedir. Türbe tamamen tuğla malzemeden inşa edilmiştir. Bununla birlikte duvarlarının kalınlığı da dikkate alınırsa iki tuğla örgü sırasının arasında kerpiç olabileceğini belirtebiliriz. Türbenin duvarları iki sıra yatay iki sıra dikey olarak yerleştirilmiş tuğla duvar örgüsüne sahiptir. Kare planlı türbenin üzeri tromplarla geçilen bir kubbeyle örtülmüştür. Türbenin giriş cephesi hariç diğer her bir cephesi beşerli nişlerle hareketlendirilmiştir.

Türbenin girişi doğu cephe ortasında bulunan ve eyvan şeklinde cepheden dışarı doğru taşkınlık yapan bir kapı ile sağlanmaktadır. Kapı üzerinde eyvan kemerinin altında bir bant şeklinde bir kitabe kuşağı dolaşmaktadır. Kitabe dikdörtgen bir plaka halinde yapılmıştır. Plaka içinde nesih bir yazı kuşağı görülür. Taç kapı kemerinin altında alçıdan yapılmış bir mukarnas yer almaktadır. Buradaki süslemeler, daha geç döneme aittir. Taç kapının ortasında 15.w.a tarihlenen iki kanatlı ahşap bir kapı yer almaktadır.

Türbenin sanduka katında ortada Serahs Baba olarak da bilinen Ebu Fazıl'ın sandukası izlenmektedir. Kare planlı sanduka katının, her bir yüzünde duvar ortasına gelecek şekilde bir niş açılmıştır. Nişler dikdörtgen planlıdır. Bu nişlerle yapının içinde merkezi mekan geleneği oluşturulmuştur. Benzer nişler başta Sultan Sencer Türbesi olmak üzere bölgedeki diğer türbelerde de görülmektedir. Bunlar türbenin ziyaretçileri tarafından ibadetlerin yerine getirilmesi sırasında kullanılmaktadır. Girişin iki yanında yukarı doğru çıkan spiral merdivenler yer alır. Bu merdivenlerin 15.w.' daki onarım sırasında yapıldığı ileri sürülmektedir.

Kasnak kısmında bulunan küçük açıklıklar ile aydınlatılmaktadır. Türbenin iç kısmı da sade ve süslemesizdir.

Türbenin kapısında bulunan kitabe 15.y.y'dan kalmadır. Bu kitabe onarım kitabesidir. Bu sebeple, yapının çok daha erken tarihlerde inşa edilmiştir. Yapıdan ilk olarak Rus araştırmacı Jukovski bahsetmiş, daha sonra ise 1947'de tanıtılmıştır. Türbenin kime ait olduğunu gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. Yapının inşa tarihi olarak Ebu Fazıl'ın ölüm tarihi olan 1024 tarihi verilmektedir. Serahs 1035 tarihine kadar Selçuklu hakimiyetine girmiştir. Buradan hareketle Cezar türbenin Gazneli eseri olduğunu iler sürmüşse de, Aslanapa, Altun, Önkal ve Sayan türbenin 1 ı .w. sonunda Selçuklu döneminde yapıldığını kabul etmektedir.