ÇANKIRI KALESİ

M.Ö. 1200

Şehrin kuzey bölümündeki bir tepe üzerinde ve hayli harap bir durumdadır.

Şehrin adı, Antikçağ’da burada yapılan ve bugünkü şehrin ilk nüvesini teşkil eden Karatekin tepesindeki Gangra Kalesi’nin adına dayanır. Burası Arap kaynaklarında Hancere adıyla anılırken, Selçuklu ve Osmanlı hâkimiyetinde Kengırı ve Kângırı olarak adlandırılmış; halk arasında söylenen Çangırı ya da Çengiri Cumhuriyet döneminde Çankırı şeklinde resmiyet kazanmıştır.Şehrin ilk yerleşme yeri olan Gangra Kalesi’nin M.Ö. 1200 yıllarında Paflagonların hâkimiyeti zamanında kurulduğu tahmin edilmektedir. Bir ara Pontus Krallığı’nın da hâkimiyetine giren şehir, Roma çağında  önce Galatia, daha sonra da Paphlagonia eyâletinin sınırları içinde kaldı. Strabon’a göre burası İç Paphlagonia’da küçük bir şehir ve kale olup Kral Morzeos’un ikametgâhıydı; daha sonra Galatia Kralı Deiotaros tarafından alınmıştı. Roma çağında Germanikopolis de denen şehir, Bizans döneminde “Pilaimenes teması” adıyla bilinen idarî bir yönetim birimi içindeydi. Bu dönemde bir sürgün yeri olarak bilinen Çankırı, 8. yüzyılın ilk yarısında Emevî akınlarına hedef olmuş; ancak kalesinin müstâhkem olmasından dolayı alınamamıştır. Sur duvarlarına âit kalıntıların malzeme ve işçiliğine bakılarak, sur çizgisi üzerinde Bizans çağının sonlarına doğru yapıldığı düşünülen onarımın, Emevî akınları sırasında kalenin tahrip edilmesiyle ilişkili olması muhtemeldir.

Şehrin, 11. yüzyılın sonlarına doğru Emîr Kara Tegin tarafından fethedildiği bilinmektedir. Kalede ve kendisine atfedilen türbede yatan Kara Tegin, aynı zamanda Kastamonu ve Sinop fâtihi olarak da bilinir. 12. yüzyılın ilk yarısında Dânişmendliler’in idaresindeki şehir, bir ara Haçlıların saldırısına uğramakla birlikte alınamamış; ancak çevresi yağmalanmıştır.  1135 yılı civarında Bizans ve Dânişmendliler arasında el değiştiren şehrin kısa bir süre sonra Selçuklu idâresi altına girdiği anlaşılmaktadır. Selçuklu çağının sonlarına doğru ve 14. yüzyılın başında ise, Kastamonu ve çevresinde hüküm süren Candaroğulları’nın hâkimiyeti altına girmiştir.