BATTAL GÂZİ CAMİİ VE TÜRBESİ

Şehir merkezinin güney-doğusunda ve 2 km. uzaklıktaki Battalaltı mevkiindedir.

Kare planlı caminin kuzey-doğu cephesine bitişik olarak vaktiyle eyvan türbe olduğu tesbit edilen bir mezar yapısının temelleri bulunmaktadır.

Düzgün kesme ve kaba yonu taşlarla inşa edilmiş caminin ibâdet mekânına, kuzey cephesinin ortasında ve sivri kemerli yüksek bir niş olarak tasarlanmış açıklıktan dahil olunmaktadır; hâlihazırda, demir doğramalı camdan bir rüzgârlıkla kapatılmış ve içine basık kemerli bir kapı açıklığı yerleştirilmiştir.

İbâdet mekânı, kuzey-güney yönünde beşik tonozla örtülü ve derinlemesine uzanan yekpâre bir alan olarak tasarlanmış olmakla birlikte, statik endişeler nedeniyle, belli ki tonoz yükünü taşımak amacıyla sonradan mekânın orta bölümüne dikdörtgen planlı iki serbest ayak ile duvarlara birer gömme ayak yerleştirilmiş ve taşıyıcı elemanlar sivri kemerlerle birbirine bağlanarak ibadet mekânı da üç sahna taksim edilmiştir.

Kıble duvarının ortasındaki mihrap, çift kademe halinde yuvarlak kemerli dairesel bir nişten ibârettir. Mihrap nişinin üstünde, onarım sırasında sıva raspası yapıldıktan sonra ortaya çıkan mavi, kırmızı, siyah veya lâcivert renkli bir sıva tabakası in-situ olarak bırakılmış; sıva raspası sırasında duvar örgüsünde ortaya çıkartılan taşçı işaretleri de korunmuştur.

Camiye kuzey-doğu köşesinden birleşen eyvan türbenin, hâlihazırda mumyalık işlevi gören alt katı mevcuttur. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde “Kırk Nisa Türbesi” olarak zikredilen kalıntının alt katı, beşik tonozla örtülü olup, içinde bir mezar vardır. Tonozun sırtında, eliptik formlu bir ışık ve havalandırma deliği dikkati çeker. Türbenin, cami inşaatından önce inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Türbenin 12. yüzyılda inşa edilmiş olması ihtimal dahilindedir; bugün Battal Camii denilen yapının ise, Selçuklu çağında ve 13. yüzyıl başlarında bir hanikâh ya da Dârü’s-sülehâ olarak inşa edilmiş olması mümkündür. 1971 yılında çevre halkın yaptığı tamîr sırasında, güney cephesindeki mihrap çıkması altında caminin zemine doğru yönelen ve muhtemelen kuzey yönündeki Roma hamamına su taşıyan kurşun borular bulunmuştur.

Kuzey cephesindeki dört satırlık Türkçe kitâbeye göre, “Battal Gâzi Camii”, Kayseri Mutasarrıfı olan Osman Paşa tarafından Milâdî 1825 yılında tâmir ettirilmiştir. Paşa’nın, tamirle yetinmeyip, ilâve olarak, namazgâh, su kuyusu ve ziyâretçiler için de köşk, oda ve mutfak da yaptırdığı ve 1824 tarihinde bir vakıf da kurarak kendi mal varlığından para da tahsis ettiği anlaşılmaktadır.