AHLAT ULU CAMİİ

Hâlihazırda arkeolojik kazı sahasının içinde ve kazısı tamamlanmamış bir kalıntıdan ibârettir. Caminin, şehrin Selçuklular tarafından fethini takiben ve 12. yüzyılda inşa ettirildiği düşünülür.
Ahlat Ulu Camii’nin yeri, “Bezirhâne” diye nitelendirilen yüksek bir takviye duvarı kalıntısının doğu kanadı olarak düşünülmüş; bu kesimdeki bir tümseğin toprağı kaldırılarak caminin kuzey-batı köşesinde olduğu varsayılan bir minare kaidesi ortaya çıkartılmıştır. Kazı çalışmaları sırasında, minarenin kuzey ve batı kısımlarının sal taşıyla döşenmiş olduğu görülmüş; kuzey cephesinin batı tarafında da bir mihrâbiye tesbit edilmiştir. Duvarların minareye bağlanış şekli, caminin zaman içinde tâmir ve tâdillere mâruz kaldığını göstermektedir. Sondaj ve temizlik çalışmaları sırasında, deste sütun tarzında ayak parçaları, minareye yakın yerlerde turkuaz sırlı, dikdörtgen biçiminde, yüzeyi yuvarlak ve arka kısmı yuvarlak saplı parçalar ile çini levhalar ele geçirildiği bilinmektedir. Buluntular, minare gövdesinin sırlı tuğlalarla kaplı olduğunu, yapının diğer kısımlarında da çini levhaların kullanıldığını göstermiştir. Minarenin batı kanadındaki çalışmalar sırasında, kubbeli olduğu anlaşılan bir yapı ortaya çıkartılmakla birlikte, kazı çalışmaları bitirilemediği için, caminin planı ve strüktürel özellikleri henüz ortaya konulamamıştır. Buna karşılık, ortaya çıkartılan cami kalıntısının, İlhanlı dönemine âit olduğu ileri sürülmüştür. Ahlat’ta ilk yapılan Ulu Cami’nin ise Taht-ı Süleyman mahallesinde olduğu ve camiden günümüze, bir evin bahçesinde, otlar arasında yatan tuğladan yapılmış bir minare parçasının gelebildiği düşünülmektedir.