ŞAHRUH KÖPRÜSÜ

Kayseri-Sivas arasındaki Ortaçağ yol güzergâhında ve Kızılırmak üzerinde yer alan köprü, doğu-batı yönünde uzanan kârgir bir tarihî su yapısıdır; uzunluğu 160 metre olup, tabliye genişliği 4.70 metredir. Hâlihazırda, sekiz gözden ibarettir; batı yönünden itibaren ilk yedi göz sivri kemerli olup, doğu yönündeki son göz yuvarlak kemerlidir. Su aşan en büyük kemer gözünün açıklığı 12 metredir. Köprünün menba cephesindeki yedi kemer ayağında üçgen prizmal gövdeli ve piramidal külâhlı birer selyaran bulunmaktadır; kemer ayaklarının mansap yönündeki selyaranlarının topukları ise üçgen ya da çokgen gövdeli ve piramidal külâhlıdırlar. Köprünün inşaatında düzgün kesme ve kaba yonu taşlar kullanılmıştır; tempan duvarlarındaki kimi yuvalarda ahşap hatılların da kullanılmış olduğu dikkati çeker.

Köprünün menba cephesinde ve batı yönündeki son kemer gözü üzerinde, çerçeveli bir taşa kabartma olarak işlenmiş arslan ve üzüm tasvirleri ile Hicrî 1327-1329 tarihlerinin, 20. yüzyılın başında gerçek- leştirildiği anlaşılan bir onarımla ilişkili olduğuna şüphe yoktur; belli ki, köprüde vukû bulan bir tahribat dolayısıyla 1911/12 yılında başlayan onarım, 1913/14 yılında tamamlanmıştır. Sözkonusu onarımın, köprü- nün batı yönündeki son kemer gözü ile sınırlı mevzi bir müdahale olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Diğer taraftan, kitâbeli taşın üzerinde ve köprü korkuluğunun oturduğu profilli taş korkulukta yer alan ejder başı şeklindeki çörtenin de aynı onarım sırasında bulunduğu yere eklendiği iddia edilebilir. Köprünün inşa kitâbesi yoktur; vaktiyle Şarkışla’dan Sivas Gök Medrese Müzesi’ne nakledildiği söylenen ve biri Selçuklu Sultanı I. Alâeddîn Keykubad’ın Emîrlerinden Ertokuş tarafından muh- temelen 13. yüzyılın ilk yarısı içinde, diğeri de Zülkâdiroğullarından Şahruh Bey’in oğlu Muhammed Han tarafından 1538/39 yılında inşa ettirilmiş iki ayrı köprü kitabesinin, Sarıoğlan’daki Şahruh Köprüsü ile ilişkisi kesinlikle kurulamamaktadır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde kayıtlı ve Zülkadir soyundan Sü- leymânoğlu Alâüddevle oğlu Şahruh Bey tarafından H.897/M.1491/92 tarihinde tanzim ettirilmiş bir vakfiyede, vâkıfın “Karaözü köyünün tamamı”nı, “bütün hudut ve hukuk ile yaptırdığı köprünün mesâlihine” vak- fettiğinden bahsediliyor olması, yapının 15. yüzyılın sonlarına doğru mevcut olduğunu açıklamaktaysa da, bu husus, hâlihazırda Şahruh adıyla bilinen köprünün Selçuklu çağında inşa edilmediği anlamına yine de gelmez. Hakkında hiçbir yazılı bilgi bulunmamakla birlikte, özellikle kemer ayaklarının oturduğu ampatmanların taş işçiliğindeki farklılıklara bakılarak, bu kesimdeki ilk köprünün Selçuklu çağında ve muhtemelen 13. yüzyılın ilk yarısı içinde inşa edildiği ve belli ki zamanla tahrip olduğu için 15. yüzyılın sonlarına doğru su içinde kalan eski ampatmanlardan azami surette yararlanılarak şimdiki köprünün inşa edildiği söylenebilir.

Türkiye
KAYSERİ