HABURMAN KÖPRÜSÜ

1179/80

Ergani-Çermik-Siverek yolunda ve Sinek Çayı üzerinde yer alan 106 metre uzunluğunda ve tabliye genişliği 4.90 metre olan kârgîr bir su yapısıdır. Doğu-batı yönünde uzanan köprü, sivri kemerli üç gözden ibarettir; doğu kanattaki ilk göz 5.30 metre açıklığında olup, büyük kemer gözünün açıklığı 19 metre, batı kanattaki gözün ise 7 metredir.

Köprünün menba cephesinde ve su yatağı içinde kalan ana kemer ayağı üzerinde üçgen prizmal gövdeli ve üçgen piramidal külâhlı bir selyaran bulunur; ana kemer gözünün karnı bütünüyle tuğla örgülüdür. Doğu kanattaki kemer ayağında da benzer formda bir selyaranın mevcut olduğu, günümüze kalabilen kalıntılardan da anlaşılabilmektedir. Mansap cephesindeki iki kemer ayağında yer alan selyaranların topukları ise çift katlı çokgen gövdeli olup, çokgen piramidal külâhlıdırlar.

Köprünün inşaatında düzgün kesme taş ve büyük kemerin karnında da tuğla malzeme kullanılmıştır; tempan duvarında yer yer görülen farklı renkteki düzgün kesme taş örgü ile korkuluk bölümleri ve selyaran ile topuklarda kullanılan bosajlı örgülerin, çok daha geç bir tarihte ve 20. yüzyılda yapılan fizikî müdahalelerin ürünü olduğuna şüphe yoktur. Ana kemerin her iki yanında birer boşaltma gözü bulunduğu iddiası kesinlikle doğrulanamamaktadır.

Köprünün inşa kitâbesi, mansap cephesinde ve batı kanattaki kemer gözünün üzengi seviyesinin hemen üzerinde olup, tempan duvarına gömülü durumdadır. Beş satırlık kitâbeden, köprünün, Artukoğullarının Mardin hükümdârı Emîr Necmüddîn Âlpî’nin kızı Zübeyde Hatun tarafından 1179/80 yılında inşa ettirildiği anlaşılmaktadır. ,

Köprünün mansap cephesinin doğu kanadında yatay dikdörtgen profilli bir çerçeveye sahip ve kartuşlar içine alınmış dört satırlık manzum bir kitâbe yer almaktaysa da, zamanla hayli bozulduğu için okunması mümkün olamamaktadır. Diğer taraftan, köprünün, 1927 yılında Çermik Kaymakamı Hikmet ve Belediye Başkanı Rıfat tarafından tâmir ettirildiği ileri sürülmekteyse de, bunu doğrulama imkânı da yoktur.