EĞİRDİR HANI
Türkiye ISPARTA 13. Yüzyıl
1237/38
Eğirdir-Konya güzergâhında ve ilçe merkezinin 3 km. güneyindeki Yeni Mahalle’de Eğirdir Gölü kıyısındadır; hâlihazırda harabe halindedir.
Pınar-pazarı Hanı olarak da bilinen yapı, doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen bir oturum alanı üzerine avlu ve kapalı/barınak bölümünü ihtiva eden iki yapı kütlesi halinde inşa edilmiştir; mevcut kalıntılar, dış cephe duvarlarının, dışa taşkın prizmatik kütleler halinde tasarlanmış payanda ve köşe kuleleriyle desteklenmiş olduğunu açıklamaktadır.
Hanın doğu kanadını oluşturan ve hâlihazırda cephenin ortasındaki bir açıklıkla dahil olunan avlusu, üç kenarı boyunca mekânlarla çevrili kare planlı bir alandır. 1993 ve 2006-2007 yıllarında yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkartılan temel kalıntılarından, geçmişte, taçkapının gerisindeki bir giriş eyvanıyla dahil olunan avlunun doğu kanadında, dikdörtgen planlı ikişer odanın yer aldığı, güney kenarında da, kuzey-güney yönünde uzanan ve muhtemelen birer kapıyla avluya açılan dikdörtgen planlı altı odanın bulunduğu anlaşılmaktadır. Kalıntıların durumu, avlunun kuzey kenarının, kare planlı ayaklarla bölüntülü ve çift sıra revaklı bir galeri halinde tasarlandığını ortaya koymaktadır; sözkonusu galerinin, geçmişte, sivri kemerlerle birbirine ve duvarlara bağlanarak sivri kemer gözleri halinde avluya açıldığına ve sivri beşik tonozlarla örtülü olduğuna şüphe yoktur.
Hanın batı kanadını oluşturan kapalı/barınak bölümüne ait temel kalıntıları, sözkonusu bölümün, doğu cephesinin ortasındaki dışa taşkın bir taçkapıyla dahil olunan ve doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir enteryöre sahip olduğunu ortaya koymaktadır; kapı aksında uzanan orta sahnın, doğu-batı yönünde uzanan mütemâdi bir mekân olarak tasarlandığı ve yan sahınların da kuzey-güney yönünde uzanan birbirine geçişli ve tonoz örtülü birimler halinde orta sahna açıldığı anlaşılmaktadır. Geçmişte, orta sahnın merkezindeki alanın kubbe ile örtülü olduğu iddia edilebilir. Kazı çalışmaları sırasında, orta sahnı çevreleyen taş sekiler de ortaya çıkartılmıştır.
Handa yapılan kazı çalışmaları sırasında ele geçirilen bezemeli bir taş parçasının, Eğirdir ilçe merkezindeki Dündar Bey Medresesi’nin güney cephesindeki taçkapının kırık olan çerçeve bordürlerinden birini tamamladığı tesbit edilmiş ve hanın avlu ya da kapalı/barınak bölümünün taçkapılarından birinin Hamidoğulları Beyliği zamanında ve 14. yüzyılın başında bütünüyle sökülüp taşındığı ve medresenin taçkapısı olarak kullanıldığı kanıtlanmıştır. Hanın, muhtemelen diğer taçkapısına ait kimi bezemeli taşların da Eğirdir Kalesi duvarlarında kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Dündar Bey Medresesi’ne taşınan taçkapısındaki kitâbesine göre, han, Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddîn Keyhüsrev tarafından 1237/38 yılında inşa ettirilmiştir. Kitâbe, sözkonusu yapının, Sultan Hanı olarak inşa edildiğini ortaya koyduğu gibi, Hicrî 635 yılını (1237/38) veren tarihi dolayısıyla, hanın inşaatına Selçuklu Sultanı I. Alâeddîn Keykubad zamanında başlandığını, fakat anılan tarihteki ani ölümü dolayısıyla, oğlu II. Gıyâseddîn Keyhüsrev tarafından ikmâl edildiğini de düşündürmektedir.
