Akçakale Kervansarayı

Türkmenistan Merv 11,12. Yüzyıl

Dönemi

Karahanlı-Selçuklu

Özellikler

Kervansaray günümüz karayolunun dışında kaldığı için bugün ulaşmak oldukça zordur. Üçaçı olarak adlandırılan Merv-Amul arasındaki istasyona 41 km. uzaklıktadır. M37 devlet yolunun Üçaçı istasyonundan 15 km. sonra batıya sapan yol üzerinde bulunur. M37 kara yoluna, 26 km. uzaklıkta yer almaktadır. Kervansaray Ortaçağ'da Merv'den Amul bağlantısı yoluyla kuzeye giden kervan yolu üzerinde yer almaktadır. Amul'da yol üç yöne doğru devam eder. Batıda Ürgenç, kuzeyde Buhara, doğuda ise Kerki şehrine yönelmektedir. Günümüzde oldukça harap vaziyette bulunan kervansaray, tamamen kerpiç malzemeden, dört eyvanlı ve iki avlulu olarak inşa edilmiştir. Bu plan tipi İran'daki Büyük Selçuklu döneminin ünlü yapısı Ribat-ı Şerif ile de benzerlik göstermektedir. İki Avlulu kervansarayların öncüsü olarak gösterilen bu kervansarayın duvarları kalındır.

Kervansarayın her iki avlusu da revaklı olarak yapılmıştır. Revak ayaklan kare kesitlidir. Merkezi mekan plandaki avluda her bir yüzün ortasında revaklara kadar uzatılmış eyvanlar yer alır. Birinci avlu da yandaki eyvanların hemen arkasında uzun koridor şeklinde odalar bulunur. Giriş eyvanına açılan mekanların ise hancının kullandığı mekan olması olasıdır. Girişin karşısındaki ikinci bir taç kapıyla ikinci avlulu kısmına ulaşılmaktadır. Burası içten dört tarafı revaklarla çevrilmiştir. Eyvanların gerisinde eyvanın içinde geçilen küçük bir kapı bulunur. Yapıya girişin sağlandığı cephe diğer cephelere göre daha itinalı olarak yapılmıştır. Bu cephede yarım silindirik form şeklinde payandalar cephede hareketlilik oluşturmuştur. Bu haliyle Karahanlı dönemi Ribat-ı Melik Kervansarayı'nın cephe düzenini hatırlatmaktadır. Kervansarayın cephe düzeninde herhangi bir süsleme elemanı görülmez. Kervansaray Selçuklu Mimarisi için önemi plan düzeni bakımından iki avluludur.

Kaynakça

Aslanapa, O., Türk Dünyası El kitabı, il, Ankara, 1992, s.324. Cezar, M., Anadolu öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, lstanbul, 1977, s.197. Pugachenkova G. A., Puti razvitiya arkhitektury yuzhnogo Turkmenistana pory rabovladeniya i feodalizma [The paths of development of the architecture in southern T urkrnenistan in the period of slave-ownership and feudalism] Moskova, 1958, s. 243,394

Sayan, Y., Türkmenistan'daki Mimari Eserler 00-XIV.w.l, Ankara, 1999, s. 127-129.

Konum
Türkmenistan
Merv
Fotoğraflar